საქართველოს ეპიგრაფიკული კორპუსი

შემდეგი

წინა

77. ვესპასიანეს წარწერა

აღწერა:   რომის იმპერატორ ვესპასიანეს მონუმენტური წარწერა


ობიექტის აღწერა:

მონუმენტის ტიპი:  

ფილა

მასალა:  

ქვა

ქვის ზომები:  

სიგრძე:   115cm

სიგანე:  123cm


წარწერის ზედაპირის აღწერა:

წარწერიანი ზედაპირი:  

ქვის ზედა, მარცხენა ნაწილი მომტვრეულია, მარჯვენა ნაწილი - დაზიანებულია. სტრიქონების სიგრძე 85 სმ-ია;

წარწერის ფართობი:  

სიგრძე: 85cm

სიმაღლე:    89cm


ხელის აღწერა:

გრაფემების სიმაღლე:  

4-6

გრაფემების სიგანე:  


წარმომავლობა:

წარწერის დათარიღება:   

75 AD

პოვნის ადგილი:   

პოვნის თარიღი:   

1867

დაცულია:  

შიფრით:  

პასუხისმგებელი ორგანიზაცია:  

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი

ინდ. ნომერი:  

ECG77

ლიცენზია:  


[Αὐτοκράτωρ][Καῖ]σαρ Οὐε[σ πασιανός][σεβ]αστός ἀρχιε[ρεύς][μέγιστο]ς δημαρχικῆς

ἐξο[υσίας][τ]ὸ[Ζ]αὐτοκράτ ω ρ τὸ ῘΔ ὕπατος τὸ [Ҁ]ἀποδεδειγμένος τὸ Ζ πατήρ πατρίδος τ[ει]μητής

καὶ αὐτοκράτωρ Τίτος καῖσαρ σεβαστοῦ υἱός δημαρχικῆς ἐξουσίας τὸ Ē ὕπατος τὸ Δ ἀποδεδειγμένος τὸ Ē τιμητής καὶ Δομιτιανός καῖσαρ σεβαστοῦ υἱός ὕπατος τὸ Γ ἀποδεδειγμένος

τὸ Δ βασιλεῖ Ῐβήρων Μιθριδάτῃ βασιλέως Φαρασμάνου

5

καὶ Ἰαμασασποΐ υἱῷ φιλοκαίσαρι καὶ φιλορωμαίῳ καὶ ἔθν


ει τὰ τείχη ἐξωχύρωσαν


σαρ Οὐε αστός ἀρ

χιε ς δημαρχικῆ

ς ἐξο ὸ αὐτοκράτ ρ τὸ

5

ῘΔ ὕπατος τὸ ἀποδεδειγμέ


νος τὸ Ζ πατήρ πατρίδος τ μη

τής καὶ αὐτοκράτωρ Τίτος καῖσαρ

σεβαστοῦ υἱός δημαρχικῆς ἐ

ξουσίας τὸ Ē ὕπατος τὸ Δ ἀπο

10

δεδειγμένος τὸ Ē τιμητή


ς καὶ Δομιτιανός καῖσαρ σεβα

στοῦ υἱός ὕπατος τὸ Γ ἀπο

δεδειγμένος τὸ Δ βασιλεῖ

Ῐβήρων Μιθριδάτῃ βασιλέως Φ

15

αρασμάνου καὶ Ἰαμασασποΐ υἱῷ


φιλοκαίσαρι καὶ φιλορωμαίῳ καὶ ἔ

θν τὰ τείχη ἐξωχύρωσαν


<ab xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> <lb n="1" /><roleName><w lemma="Αὐτοκράτωρ"><supplied reason="lost">Αὐτοκράτωρ</supplied></w> </roleName><roleName><w lemma="Καῖσαρ"><supplied reason="lost">Καῖ</supplied>σαρ</w> </roleName><name nymRef="Οὐεσπασιανός">Οὐε<supplied reason="lost">σ <lb n="2" break="no" />πασιανός</supplied></name> <roleName><w lemma="σεβαστός"><supplied reason="lost">σεβ</supplied>αστός </w></roleName><roleName><w lemma="ἀρχιερεύς">ἀρ <lb n="3" break="no" />χιε<supplied reason="lost">ρεύς</supplied></w> </roleName><w lemma="μέγας"><supplied reason="lost">μέγιστο</supplied>ς </w><w lemma="δημαρχικός">δημαρχικῆ <lb n="4" break="no" />ς </w><w lemma="ἐξουσία">ἐξο<supplied reason="lost">υσίας</supplied></w> <w lemma="ὁ"><supplied reason="lost">τ</supplied>ὸ</w> <num value="7"><supplied reason="lost">Ζ</supplied></num><roleName><w lemma="αὐτοκράτωρ">αὐτοκράτ<supplied reason="subaudible">ω</supplied>ρ </w></roleName><w lemma="ὁ">τὸ </w> <lb n="5" /><num value="14">ῘΔ </num><roleName><w lemma="ὕπατος">ὕπατος </w></roleName><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="6"><supplied reason="lost">Ҁ</supplied></num> <w lemma="ἀποδείκνυμι">ἀποδεδειγμέ <lb n="6" break="no" />νος </w><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="7">Ζ </num><w lemma="πατήρ">πατήρ </w><w lemma="πατρίς">πατρίδος </w><w lemma="τιμητής">τ<supplied reason="lost"><supplied reason="subaudible">ει</supplied></supplied>μη <lb n="7" break="no" />τής </w><w lemma="καί">καὶ </w><roleName><w lemma="αὐτοκράτωρ">αὐτοκράτωρ </w></roleName><name nymRef="Τίτος">Τίτος </name><roleName><w lemma="καῖσαρ">καῖσαρ </w></roleName> <lb n="8" /><roleName><w lemma="σεβαστός">σεβαστοῦ </w></roleName><w lemma="υἱός">υἱός </w><w lemma="δημαρχικός">δημαρχικῆς </w><w lemma="ἐξουσία">ἐ <lb n="9" break="no" />ξουσίας </w><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="5">Ē </num><roleName><w lemma="ὕπατος">ὕπατος </w></roleName><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="4">Δ </num><w lemma="ἀποδείκνυμι">ἀπο <lb n="10" break="no" />δεδειγμένος </w><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="5">Ē </num><w lemma="τιμητής">τιμητή <lb n="11" break="no" />ς </w><w lemma="καί">καὶ </w><name nymRef="Δομιτιανός">Δομιτιανός </name><roleName><w lemma="καῖσαρ">καῖσαρ </w></roleName><roleName><w lemma="σεβαστός">σεβα <lb n="12" break="no" />στοῦ </w></roleName><w lemma="υἱός">υἱός </w><roleName><w lemma="ὕπατος">ὕπατος </w></roleName><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="3">Γ </num><w lemma="ἀποδείκνυμι">ἀπο <lb n="13" break="no" />δεδειγμένος </w><w lemma="ὁ">τὸ </w><num value="4">Δ </num><w lemma="βασιλεύς">βασιλεῖ </w> <lb n="14" /><w lemma="Ἴβηρ">Ῐβήρων </w><name nymRef="Μιθριδάτης">Μιθριδάτῃ </name><w lemma="βασιλεύς">βασιλέως </w><name>Φ <lb n="15" break="no" />αρασμάνου </name><w lemma="καί">καὶ </w><name>Ἰαμασασποΐ </name><w lemma="υἱός">υἱῷ </w> <lb n="16" /><w lemma="φιλοκαῖσαρ">φιλοκαίσαρι </w><w lemma="καί">καὶ </w><w lemma="φιλορώμαιος">φιλορωμαίῳ </w><w lemma="καί">καὶ </w> <w lemma="ἔθνος">ἔ <lb n="17" break="no" />θν<supplied reason="subaudible">ει </supplied></w><w lemma="ὁ">τὰ </w><w lemma="τεῖχος">τείχη </w><w lemma="ἐξοχυρόω">ἐξωχύρωσαν </w> </ab>

თარგმანი:

თვითმპყრობელმა კეისარმა ვესპასიანე სევასტოსმა, დიდმა ქურუმთმთავარმა, შვიდჯერ ტრიბუნის ხელისუფლებით აღჭურვილმა, თოთხმეტჯერ თვითმპყრობლად (არჩეულმა), ექვსჯერ Âპატოსმა, მეშვიდედ გამოცხადებულმა, სამშობლოს მამამ და ცენზორმა და თვითმპყრობელმა ტიტე კეისარმა, სევასტოსის ძემ, ხუთჯერ ტრიბუნის ხელისუფლებით აღჭურვილმა, ოთხჯერ Âპატოსმა, მეხუთედ გამოცხადებულმა, ცენზორმა და დომიციანე კეისარმა, სევასტოსის ძემ, სამჯერ Âპატოსმა, მეოთხედ გამოცხადებულმა, იბერთა მეფეს, მითრიდატეს მეფე ფარსმანისა და იამაზასპუჰის ძეს, კეისრის მეგობარსა და რომაელთა მოყვარულს, და ხალხს ეს კედლები გაუმაგრეს.

კრიტიკული აპარატი:

  • αὐτοκράτωρ αὐτοκράτορ
  • τιμητής τειμητής
  • Ἰαμασασποΐ Ιαμασδει
  • Ἰαμασασποΐ Ιαμασδαιτων
  • Ἰαμασασποΐ Ιαμασπω
  • ἔθνος εθνι

კომენტარები:

ასოთა მოხაზულობა (სწორი ბუნების პატარა, სამკუთხედის ფორმის ჩაღრმავებით დამთავრება, α-ს ჩატეხილი შუა ხაზი, ε, η და θ-ს ჰორიზონტალური ხაზის მგივრად მცირე, წერტილზე ოდნავ გრძელი ნიშნები, Σ, Ω და Ξ-ს მოხაზულობა) და ენობრივი მონაცემები (იშვიათი იტაციზმი εθνι, τειμητης; ერთი შემთხვევა ο║ω-ს აღრევისა - αυτοκρατορ - IV სტრიქონში) ჩვეულებრივია I-ს-ის წარწერისათვის ყველგან სადაც ბერძნული წერა იციან. ბერძნული ტექსტის XV სტრიქონის ერთი სიტყვა - Ἰαμασασποΐ სხვადასხვაგვარად არის წაკითხული სხვადასხვა სპეციალისტის მიერ: უფრო ადრინდელი გამომცემლები (ი. ბარტოლომეი, J. Mohl-ი, ვ. ლატიშევი) მას კითხულობდნენ Ιαμασδει (და ეს მიჩნეული იყო ქალის სახელად) τω υιω, ლ. რენÁე და ი. პომიალოვსკი - Ιαμασδαιτων, რაც ნიშნავდა "ამაზდას (ე. ი. არმაზის) მცხოვრებთ". ა. ამირანაშვილი კითხულობდა Ιαμασπω რაც =Ιαμασασπω. ა. ამირანაშვილის (ბოლტუნოვას) ეს წაკითხვა გ. წერეთლის შრომის გამოქვეყნებამდე მიღებული იყო (მ. ნ. ტოდი; თ. ყაუხჩიშვილი), მხოლოდ "Áამასასპის" (რაც მამაკაცის სახელად იყო მიჩნეული) პიროვნების დადგენის საკითხში ერთსულოვნება არ ყოფილა. გ. წერეთელი ამ ადგილას კითხულობს ქალის სახელს, ამაზასპუჰის, რომელიც ფარსმან მეფის მეუღლე იყო და მითრიდატეს დედა.

ბიბლიოგრაფია:

  • წერეთელი გიორგი მცხეთის ბერძნული წარწერა ვესპასიანეს ხანისა, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია, ენათმეცნიერების ინსტიტუტი 1958, გვ. 1-23, თბილისი
  • ყაუხჩიშვილი თინათინ საქართველოს ისტორიის ძველი ბერძნული წყაროები, 1976, გვ. 241-245, თბილისი
  • ყაუხჩიშვილი თინათინ საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, კლასიკური ფილოლოგიის, ბიზანტინისტიკისა და ნეოგრეცისტიკის ინსტიტუტი, მესამე შესწორებული და შევსებული გამოცემა, 2009, გვ. 251-252, თბილისი
  • Boltounova Anna Quelques notes sur l'inscription de Vespasien, trouvée à Mtskhetha 1976213-222
  • თინათინ ყაუხჩიშვილი საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი ტ. II აღმოსავლეთ საქართველო თბილისი, 2000 გვ. 251-252
  • მცხეთა: არქეოლოგირუი კვლევა-ძიების შედეგები ტ. 11 თბილისი 1955 გვ. 41; გვ. 135
  • თ. ყაუხჩიშვილი ახალი ბერძნული წარწერა არმაზციხე-ბაგინეთიდან (II) "ნარკვევები" IV თბილისი 1998 გვ. 11-14
  • თ. ყაუხჩიშვილი ახალი ბერძნული წარწერა არმაზციხე-ბაგინეთიდან "მცხეთა" XI თბილისი 1996
  • თინათინ ყაუხჩიშვილი , ბერძნული წარწერები საქართველოში თბილისი 1951 გვ. 234-240
  • დევიდ ბრაუნდი საქართველო ანტიკურ ხანაში კოლხეთისა და ამიერკავკასიის იბერიის ისტორია ძვ.წ. 550-ახ.წ. 562 წლებში ბათუმი 2014 გვ. 327-329