The Epigraphic Corpus of Georgia 2.0

68. The 10th c. Inscription by Elia of Bolnisi

Description: Asomtavruli inscription from Bolnisi

Object Description:

Object type:

Southern door header

Material:

Green stone

Object size:

Width: 65cm

Height: 20cm

Inscription Surface Description:

Layout:

Dimensions:

Width: 107cm

Height: 45cm

Hand Description:

Letter Height:

Letter Width:

Origin:

Date:

X AD

Provinance:

Date:

1937

Observed:

ID:

Authority:

Ilia State University, Institute of linguistic Research

Number:

ECG18

Licence:

This file is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported license.

ქ(რისტ)ე ს[(ა)ხ(ე)ლ(ი)თა][ღ(მრთისაჲ)თა]მ(ა)მ(ი)სა ძისა დ(ა)ს(უ)ლ(ი)ს(ა)წ(მი)დ(ისაჲთ)ა მ(ეო)ხ(ები)თა

წ(მი)დ(ი)სა ღ[(მრთი)სმშ(ო)ბ(ე)ლ(ი)ს(აჲ)]თა წ(მიდი)სა გრ(იგო)ლ(ი)ს(აჲ)თა მე გლ(ა)ხ(ა)კმ(ა)ნ

ელია ბ(ოლ)ნ(ელ)ჲ მღ(დელ)თმ(ო)ძ(ღურა)დ ღ(ი)რსვ(ი)ქ(მე)ნ საყდ(ა)რსა წ(მიდი)სა გ(რი)გ(ო)ლ(ისა)სა და

ამას საყდ(არ)ს(ა)ღ(ა)მ(ის)თ(ე)ვ(ა)ჲ არა დ(ე)ბ(უ)ლ(ი)ყ(ო)კ(ჳ)რ(ი)ს ძ(ა)ლ(ი)თა მე

დ(ავ)დ(ე)ვ და ზ(ედ)აშე ღ(ა)მ(ის)მ(თეველთა)თჳს ს(ა)გ(ა)ლ(ობელა)დ ღ(მრთის)ა ად(იდე)ნ ღ(მერთმა)ნ დ(ავი)თ მ(ამ)ფა(ლი)

და შვ(ი)ლ(ნი)მა(თნი)და აბ(უ)ლ მ(ამ)ფა(ლი)და აწ ვინ შ(ემდ)გ(ომა)დ ჩ(ე)მ(ს)ა ესე ღ(ა)მ(ი)სთ(ევა)ჲ და ზ(ედა)შჱ ამ(ი)ს ეკლ(ე)ს(იისა)გ(ა)ნ და ფ(ი)ჩ(ო)ს(ან)თა[გან]შ(ე)ც(უა)ლ(ო)ს შ(ე)ჩ(უე)ნ(ე)ბ(უ)ლმცა

არს ღ(მრთი)ს(ა)გ(ა)ნ დ(ა)მ(ი)ს ს(ა)ყ(დრისაგა)ნ ვ(ი)ნ ესე ა(ღ)ჴ(ო)ც(ო)ს კ(ა)ნ(ო)ნს(ა)ქ(უჱ)შ(ე)მცა არ ს

ქ ე ს ძისა დ ს ლ ს წ დ ა მ ხ თა

წ დ სა ღ თა წ სა გრ ლ ს თა მე გლ ხ კმ ნ

ელია ბ ნ ჲ მღ თმ ძ დ ღ რსვ ქ ნ საყდ რსა წ სა გ გ ლ სა დ

ა ამას საყდ ს ღ მ თ ვ ჲ არა დ ბ ლ ყ კ რ ს ძ ლ თა მე

დ დ ვ და ზ აშე ღ მ მ თჳს ს გ ლ დ ღ ა ად ნ ღ ნ დ თ მ ფა

და შვ ლ მა და აბ ლ მ ფა და აწ ვინ შ გ დ ჩ მ ა ესე

ღ მ სთ ჲ და ზ შჱ ამ ს ეკლ ს გ ნ და ფ ჩ ს თა შ ც ლ ს შ ჩ ნ ბ ლ

მცა არს ღ ს გ ნ დ მ ს ს ყ ნ ვ ნ ესე ა ჴ ც ს კ ნ ნს ქ შ მცა არ

            <ab xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">   
<lb n="1" /> <w lemma="ქრისტე"><expan><abbr><am><g type="chi-rho"></g></am></abbr>ქ<ex>რისტ</ex>ე</expan></w>
           <w lemma="სახელ"><expan>ს<supplied reason="lost"><ex>ა</ex>ხ<ex>ე</ex>ლ<ex>ი</ex>თა</supplied></expan></w>
           <w lemma="ღმერთ"><supplied reason="lost"><expan>ღ<ex>მრთისაჲ</ex>თა</expan></supplied></w>
            <w lemma="მამა"><supplied><expan>მ<ex>ა</ex>მ<ex>ი</ex>სა</expan></supplied></w>
           <w lemma="ძე">ძისა</w>  
           <w lemma="და"><expan>დ<ex>ა</ex></expan></w> 
           <w lemma="სულ"><expan>ს<ex>უ</ex>ლ<ex>ი</ex>ს<ex>ა</ex></expan> </w>
           <w lemma="წმიდა"><expan>წ<ex>მი</ex>დ<ex>ისაჲთ</ex>ა</expan></w>
           <w lemma="მეოხება"><expan>მ<ex>ეო</ex>ხ<ex>ები</ex>თა </expan></w>
<lb n="2" /> <w lemma="წმიდა"><expan>წ<ex>მი</ex>დ<ex>ი</ex>სა</expan> </w>
            <expan>ღ<supplied reason="lost"><ex>მრთი</ex>სმშ<ex>ო</ex>ბ<ex>ე</ex>ლ<ex>ი</ex>ს<ex>აჲ</ex></supplied>თა </expan>
            <w lemma="წმიდა"><expan>წ<ex>მიდი</ex>სა</expan></w>
            <persName nymRef="გრიგოლ"><expan>გრ<ex>იგო</ex>ლ<ex>ი</ex>ს<ex>აჲ</ex>თა</expan></persName>
            <w lemma="მე">მე</w> 
            <w lemma="გლახაკ"><expan>გლ<ex>ა</ex>ხ<ex>ა</ex>კმ<ex>ა</ex>ნ</expan></w>
<lb n="3" /> <persName nymRef="ელია">ელია</persName> 
            <roleName nymRef="ბოლნელ"><expan>ბ<ex>ოლ</ex>ნ<ex>ელ</ex>ჲ</expan></roleName>
            <roleName nymRef="მღდელმოძღუარ"><expan>მღ<ex>დელ</ex>თმ<ex>ო</ex>ძ<ex>ღურა</ex>დ</expan></roleName>
            <w lemma="ღირს-ყოფა"><expan>ღ<ex>ი</ex>რსვ<ex>ი</ex>ქ<ex>მე</ex>ნ</expan></w>
            <w lemma="საყდარ"><expan>საყდ<ex>ა</ex>რსა</expan> </w>
            <w lemma="წმიდა"><expan>წ<ex>მიდი</ex>სა</expan></w>
            <persName nymRef="გრიგოლ"><expan>გ<ex>რი</ex>გ<ex>ო</ex>ლ<ex>ისა</ex>სა</expan></persName><w lemma="და">დ
<lb n="4" break="no" /> ა</w> <w lemma="ესე">ამას</w> 
             <w lemma="საყდარ"><expan>საყდ<ex>არ</ex>ს<ex>ა</ex></expan></w>
             <w lemma="ღამისთევა"><expan>ღ<ex>ა</ex>მ<ex>ის</ex>თ<ex>ე</ex>ვ<ex>ა</ex>ჲ</expan></w>
             <w lemma="არა">არა</w> <w lemma="დება"><expan>დ<ex>ე</ex>ბ<ex>უ</ex>ლ</expan></w>
             <w lemma="ყოფნა"><expan><ex>ი</ex>ყ<ex>ო</ex></expan></w> 
             <w lemma="კვირა"><expan>კ<ex>ჳ</ex>რ<ex>ი</ex>ს</expan> </w>
             <w lemma="ძალ"><expan>ძ<ex>ა</ex>ლ<ex>ი</ex>თა</expan></w> <w lemma="მე">მე</w>        
<lb n="5" /> <w lemma="დადება"><expan>დ<ex>ავ</ex>დ<ex>ე</ex>ვ</expan></w> <w lemma="და">და</w> 
            <w lemma="ზედა"><expan>ზ<ex>ედ</ex>აშე</expan></w> 
             <w lemma="ღამე"><expan>ღ<ex>ა</ex>მ<ex>ის</ex></expan></w> 
             <w lemma="მთეველ"><expan>მ<ex>თეველთა</ex>თჳს</expan></w> 
             <w lemma="საგალობელ"><expan>ს<ex>ა</ex>გ<ex>ა</ex>ლ<ex>ობელა</ex>დ</expan></w> 
             <w lemma="ღმერთ"><expan>ღ<ex>მრთის</ex>ა</expan></w> 
             <w lemma="დიდება"><expan>ად<ex>იდე</ex>ნ</expan></w> 
             <w lemma=""><expan>ღ<ex>მერთმა</ex>ნ</expan></w>    
              <persName nymRef="დავით"><expan>დ<ex>ავი</ex>თ</expan></persName> 
              <roleName nymRef="მამფალ"><expan>მ<ex>ამ</ex>ფა<ex>ლი</ex></expan></roleName>
<lb n="6" /> <w lemma="და">და</w> <w lemma="შვილ"><expan>შვ<ex>ი</ex>ლ<ex>ნი</ex></expan></w>
             <w lemma="მათი"><expan>მა<ex>თნი</ex></expan></w> <w lemma="და">და</w> 
             <persName nymRef="აბულ"><expan>აბ<ex>უ</ex>ლ</expan></persName> 
             <roleName nymRef="მამფალ"><expan>მ<ex>ამ</ex>ფა<ex>ლი</ex></expan></roleName>
             <w lemma="და">და</w> <w lemma="აწ">აწ</w> <w lemma="ვინ">ვინ</w> 
             <w lemma="შემდგომად"><expan>შ<ex>ემდ</ex>გ<ex>ომა</ex>დ</expan></w> 
             <w lemma="ჩემი"><expan>ჩ<ex>ე</ex>მ<ex>ს</ex>ა</expan></w> <w lemma="ესე">ესე</w> 
<lb n="7" />  <w lemma="ღამისთევა"><expan>ღ<ex>ა</ex>მ<ex>ი</ex>სთ<ex>ევა</ex>ჲ</expan></w>
            <w lemma="და">და</w> <w lemma="ზედა"><expan>ზ<ex>ედა</ex>შჱ</expan></w> <w lemma="ესე"><expan>ამ<ex>ი</ex>ს</expan></w> 
            <w lemma="ეკლესია"><expan>ეკლ<ex>ე</ex>ს<ex>იისა</ex>გ<ex>ა</ex>ნ</expan></w> 
            <w lemma="და">და</w> <w lemma="ფიჩოსან"><expan>ფ<ex>ი</ex>ჩ<ex>ო</ex>ს<ex>ან</ex>თა<supplied reason="lost">გან</supplied></expan></w> 
             <w lemma="შეცვლა"><expan>შ<ex>ე</ex>ც<ex>უა</ex>ლ<ex>ო</ex>ს</expan></w> 
                <w lemma="შეჩვენებულ"><expan>შ<ex>ე</ex>ჩ<ex>უე</ex>ნ<ex>ე</ex>ბ<ex>უ</ex>ლ
<lb n="8" break="no" /> მცა</expan></w> <w lemma="არს">არს</w> 
               <w lemma="ღმერთ"><expan>ღ<ex>მრთი</ex>ს<ex>ა</ex>გ<ex>ა</ex>ნ</expan></w> 
               <w lemma="და"><expan>დ<ex>ა</ex></expan></w> 
               <w lemma="იგი"><expan>მ<ex>ი</ex>ს</expan></w> 
               <w lemma="საყდარ"><expan>ს<ex>ა</ex>ყ<ex>დრისაგა</ex>ნ</expan></w> 
               <w lemma="ვინ"><expan>ვ<ex>ი</ex>ნ</expan></w> 
                <w lemma="ესე">ესე</w> <w lemma="აღჴოცა"><expan>ა<ex>ღ</ex>ჴ<ex>ო</ex>ც<ex>ო</ex>ს</expan></w> 
                <w lemma="კანონ"><expan>კ<ex>ა</ex>ნ<ex>ო</ex>ნს<ex>ა</ex></expan></w> 
                <w lemma="ქუეშე"><expan>ქ<ex>უჱ</ex>შ<ex>ე</ex>მცა</expan></w> <w lemma="არს">არ<supplied>ს</supplied></w>
 </ab>

        

Translation:

Christ, in the name of the Father and the Son and the Holy Spirit, by the aid of the Holy Theotokos and St Gregory, I, humble Elia of Bolnisi became worthy of priesthood at the church of St Gregory. There was no midnight service ordained in this church. I prescribed it for Sundays and distribute the communion wine for chanting to God. May God glorify the Lord David and his sons and Lord Abul. From now on, whoever after me decides to cancel this midnight service or changes the communion wine of this church for monks may be condemned by God and by the church. Whoever abolishes it, must be punished by the law

Critical Aparatus:

ბოლნელ ბოლნელმაჲ ვინაჲ

Comments:

According to the Corpus of Georgian Inscriptions by Nodar Shoshiashvili the inscription N137 has no spaces between words, but the words are separated from one another (in several cases the words are combined or in other cases they are split into two). Many words have the signs of abbreviation (employing different rules including abbreviating suffixes.) Yet, sometimes the words that are expected to be abbreviated stay unabbreviated. As a symbol of abbreviation is used a medium, straight, horizontal line. The paleographic reason for giving a date to the inscription is: ბ, ყ, შ having open lines on top, ე, ვ, ლ, გ have additional lines incline to the left, გ has a complicated leg.

Bibliography:

ნოდარ შოშიაშვილი ქართული წარწერების კორპუსი თბილისი 1980 ტ. I გვ. 248-250
კორნელი დანელია ზურაბ სარჯველაძე ქართული პალეოგრაფია თბილისი 1997 გვ. 20-21
M. Brosset Explications Mémoire de l'Academie Impériale des Sciences St.Pétersbourg VI série Livre 4-5 St.Pétersbourg 1838 420-421
M. Brosset Lettres de M. Bartholomaei, relatives aux auntiquités géorgienns Bulletin hist. philolog. de l'Academie des Sciences de St.-Pétersbourg XI St.-Pétersbourg 1854 pg.323-325
J. Bartholomaei Lettres: L. M. Brosset, Bibliographie analytique des oeuvres de Marie-Felicité Brosset Membre de L'Academie Impériale des Sciences St.Pétersbourg 1834-1879 St.-Pétersbourg 1887 pg.132.
ლ. მუსხელიშვილი ბოლნისი აკად. ნიკო მარის სახელობის ენის, ისტორიისა და მატერიალური კულტურის ინსტიტუტის მოამბე III 1938 გვ. 339-341
Н. Г. Чубинашвили Болнисский сион აკად. ნიკო მარის სახელობის ენის, ისტორიისა და მატერიალური კულტურის ინსტიტუტის მოამბე IX 1940 გვ. 74-75